Η μέση ελληνική οικογένεια και η μεσαία τάξη

Ήρθε η ώρα να μιλήσω για την ταπεινή μου καταγωγή. Γεννήθηκα σε ένα προσφυγικό σπίτι όπου μέναμε με παππού και γιαγιά. Οι γονείς μου δε βρήκαν τίποτα στο πιάτο. Κομμώτρια η μάνα, φορτηγατζής ο πατέρας, ανήκαν συνειδητά στην εργατική τάξη. Και φρόντισαν να μη χάσουμε την ταξική μας συνείδηση. Καμιά φορά, ο πατέρας μου με αποκαλούσε αριστοκράτισσα, λόγω του ξινού μου χαρακτήρα, με εμφανή την ανησυχία του μη μου συμβεί κάποια στιγμή και γίνω δεξιά, όπως είναι η κάθε αριστοκράτισσα που σέβεται τον εαυτό της. Νομίζω πως το πιο επικίνδυνο, αλλά και πιο εύκολο, θα ήταν να γίνω απολιτική μικροαστή. Δεν έγινα. Και άρχισα να συνειδητοποιώ γιατί. Γιατί τα βιβλία, οι μουσικές, οι ταινίες, οι εφημερίδες, οι άνθρωποι, έκαναν καλή δουλειά. Κι ας έζησα μέσα στον απόλυτο μικροαστισμό μιας μικρής επαρχιακής πόλης που πάσχιζε να δείξει μεγάλη.

Μεγάλωσα μέσα σε μία λαϊκή οικογένεια. Όμως ήταν πολιτικοποιημένη. Έμπαιναν κάθε μέρα στο σπίτι εφημερίδες, τις οποίες διάβαζα από μικρή. Χωρίς απαραιτήτως να καταλαβαίνω πάντα τι διαβάζω. Υπήρχαν και βιβλία. Όχι καμιά βαρβάτη βιβλιοθήκη. Εκτός από παιδικά βιβλία που αγόραζαν τακτικά γιατί έπρεπε να αγαπήσουμε το διάβασμα, είχαμε και εγκυκλοπαίδειες, πολιτική για τον μπαμπά και λογοτεχνία για τη μαμά. Η μάνα μου, που κουτσά στραβά έβγαλε μισό γυμνάσιο, δε διάβαζε και πολύ. Τα βιβλία της όμως ήταν από Παπαδιαμάντης μέχρι Τολστόι. Σήμερα, η μέση μάνα έχει βγάλει πανεπιστήμιο (για να έχει ένα χαρτί – εισιτήριο για την απασχόληση, λέμε τώρα) και διαβάζει Δημουλίδου.

Από μουσικές, στο σπίτι ακούγονταν ελληνικά. Οι γνωστοί μεγάλοι συνθέτες που συνήθως τα τραγούδια τους είχαν στίχους γραμμένους από μεγάλους ποιητές. Και, καμιά φορά, όταν μερακλώναμε, ήμασταν και λαϊκοί άνθρωποι, ακούγαμε και κάναν Τσιτσάνη ή Καζαντζίδη, άντε και Ζαγοραίο. Και πάλι όμως, καμία σχέση με τον κάθε αγοραίο που ακούει στο σπίτι ή στο αυτοκίνητο η σημερινή μέση οικογένεια.

Τότε δεν είχαμε πολλά κανάλια κι ως εκ τούτου, δεν είχαμε και πολλή αποβλάκωση. Αναγκαστικά έβλεπες αυτό που είχε. Στην τηλεόραση γνώρισα την όπερα, τον καλό κινηματογράφο, την τέχνη, όλα αυτά που δεν έφταναν μέχρι την Κομοτηνή για να τα δω από κοντά. Σήμερα, το μέσο επαρχιωτόπουλο γνωρίζει από την τηλεόραση το ξεκατίνιασμα, τα ξέκωλα και τον λαμπερό και ψεύτικο κόσμο των διασημοτήτων. Η μέση οικογένεια αποβλακώνεται παρακολουθώντας εκπομπές που φτιάχνονται με σκοπό να τη χειραγωγήσουν. Δεν υπάρχει ελπίδα για όποιον μεγαλώνει με τις αρχές και τα ιδανικά της μέσης ελληνικής οικογένειας.

Η μέση ελληνική οικογένεια όταν ήμουν μικρή, ήταν σαν τη δική μου. Κάποιοι όμως δεν φοβήθηκαν μήπως χάσουν τα παιδιά τους την ταξική τους συνείδηση. Για την ακρίβεια, ήθελαν κι οι ίδιοι να τη χάσουν. Να ξεφύγουν από τη φτώχεια. Να κάνουν κάτι σπουδαίο. Να γίνουν αστοί. Να δημιουργήσουν την περήφανη μεσαία τάξη, μια τάξη με προοπτικές αναβάθμισης. 

Το γελοίο φαινόμενο του μικροαστισμού εξαπλώθηκε σαν πανδημία. Η μεγαλομανία επίσης. Γεμίσαμε σουσούδες και κονιόρδους. Που σιχαίνονται την πολιτική, γιατί ξέρουν καλά ότι όλοι οι πολιτικοί είναι κλέφτες, απατεώνες και κοιτάνε μόνο την τσέπη τους. Σωστά. Κανένας πολιτικός δεν έβαλε κανένα μπαχτσίσι (ξέρεις, από τα κλεμμένα) σε καμία τσέπη καμιάς σουσούς. Σιχαίνονται την πολιτική, δηλαδή τη διαδικασία με την οποία παίρνονται αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή μας. Και απέχουν. Εκτός κι αν βρούνε τρόπο να προωθήσουν την απόφαση εκείνη που θα επηρεάσει (θετικά, εννοείται) τη δική τους ζωή. Τότε στηρίζουν αυτόν που κάνει την καλύτερη προσφορά.

Αυτό το είδος ευδοκιμεί στη χώρα μας γιατί βρήκε τις κατάλληλες συνθήκες. Και, επειδή τα οικονομικά προβλήματα το έχουν κάνει κάπως να ατροφήσει, καταβάλλονται προσπάθειες ώστε να μη μαραθεί τουλάχιστον. Πρέπει να πειστεί ότι η μεσαία τάξη υπάρχει ακόμη και έχει προοπτικές αναβάθμισης. Νάρκωση με την τηλεόραση, συντήρηση της ελπίδας με υποσχέσεις για σαξές στόρι, δώσ’ του σαξές αυτού του είδους, έστω και ως ελπίδα για το μέλλον και θα σου κάνει χαρούλες. Δώσε φαντασίωση σ’ αυτό το είδος, άφησέ το να πιστεύει πως έρχεται και πάλι η λάμψη και η επιτυχία και θα σου κάνει και τεμενάδες.

Διασκέδασέ το αυτό το είδος. Σε πίστες με φίρμες, στην τηλεόραση που έφτιαξες όπως ήθελες, στα βιβλία και στα περιοδικά που δείχνουν τα πρότυπα. Κράτησέ το ήρεμο, χαζοχαρούμενο και ναρκωμένο αυτό το είδος, ρίχνοντάς του τακτικά κανένα κοκαλάκι πασπαλισμένο με χρυσόσκονη. Και θα φράξει δυναμικά κι αποφασιστικά το δρόμο στα υπόλοιπα είδη που θέλουν να δοκιμάσουν μια άλλη πορεία.