Πέμπτη 23 Οκτωβρίου 2014

Κώστας Φέρρης: Ο κινηματογράφος είναι αλχημική τέχνη

Έχει κάνει μία από τις κορυφαίες ελληνικές ταινίες και (μαζί με τη σύντροφό του, Θέσια Παναγιώτου) κάποιες από τις καλύτερες εκπομπές της ελληνικής τηλεόρασης. Τον Κώστα Φέρρη τον ξέρουμε κυρίως ως σκηνοθέτη και ρεμπετολόγο. Πολλοί τον έχουν δει να τραγουδάει. Κάποιοι τον ξέρουν και ως αστρολόγο. Κάποιοι τον ξέρουν ως στιχουργό (μεταξύ άλλων και το θρυλικό 666 των Aphrodite’s child).
ΚΩΣΤΑΣ ΦΕΡΡΗΣ: Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΛΧΗΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ
Προσφάτως έγινε χομπίστας γραφίστας. Κάνει κι άλλα, που θα μας τα πει στην πορεία. Δε θα μιλήσω για αιώνιο έφηβο. Θα μιλήσω για αιώνιο επαναστάτη. Γιατί κάνει συνεχείς επαναστάσεις στη δουλειά, στη σκέψη και στον τρόπο ζωής του.
Τον πέτυχα πάνω σε τρεχάματα που είχε με την εφορία. Μια ιστορία γνωστή, που προσφάτως συζητήθηκε και από τα κανάλια. Άκρη δε βρέθηκε, αλλά τουλάχιστον του εγκρίθηκε τιμητική σύνταξη από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Ρωτήσανε αν τα τελευταία χρόνια είχα περισσότερα από 15.000 το χρόνο, αλλιώς δε θα μου τη δίνανε. Εδώ και τρία χρόνια δεν έχω εισπράξει ούτε μία δραχμή. Απολύθηκε και η Θέσια από την ΕΡΤ, οπότε δεν υπήρχε εισόδημα. Τώρα ετοιμαζόμαστε καταρχήν να επιβιώσουμε. Τέλη Φεβρουαρίου, αρχές Μαρτίου έχουμε οργανώσει συναυλίες στη Νέα Υόρκη και γύρω πόλεις, υπολογίζουμε καμιά δεκαριά συναυλίες και ελπίζουμε μέχρι τότε να προκύψουν κι άλλες.
Μου περιγράφει την υπόθεση με την εφορία. Μια ιστορία που συμβαίνει σε πολλούς Έλληνες και είναι με δεμένα χέρια, αφού δεν μπορούν να δουλέψουν, δεν μπορούν να εισπράξουν, δεν μπορούν να πληρώσουν και τα χρέη αυξάνονται.
Είναι γελοίο και τραγικό. Για μία ομόρρυθμη εταιρεία που είχα πριν από 20 χρόνια (που μπήκαμε και μέσα γιατί δεν είμαστε επιχειρηματίες) η εφορία ανακάλυψε τώρα ότι είχαμε δύο εικονικά τιμολόγια. Ωστόσο το έργο έγινε και παίχτηκε στην ΕΡΤ, πληρώθηκε και κόσμος και πέσαμε και έξω. Μου πάτησαν κι ένα πρόστιμο 400.000 ευρώ κι εμείς κάναμε αγωγή. Μέχρι να εκδικαστεί αυτή η αγωγή (κρίθηκε το δικαστήριο αναρμόδιο και αναβλήθηκε επ’ αορίστω τελικά) η εφορία κατακρατάει όλα μου τα έσοδα από την ΑΕΠΙ, περίπου 1000 ευρώ το χρόνο, κι από την άλλη δε μου δίνει φορολογική ενημερότητα για να εισπράξω τα χρωστούμενα από το κέντρο. Είναι γελοίο γιατί δεν έχει νόημα. Πώς θα εισπράξεις τα λεφτά σου αν δε με αφήσεις να δουλέψω;
Τι φταίει για τον παραλογισμό που ζούμε;
Από τη στιγμή που μπήκε μέσα η μίζα, και όχι μόνο σε ανώτατα επίπεδα αλλά σε όλη την κλίμακα της εξουσίας, άρχισαν να επικρατούν οι φελλοί. Αυτό γίνεται τώρα.
Πώς μπορούμε να απαλλαγούμε;
Υπάρχουν δύο στάδια. Το πρώτο είναι μια γενική απεργία χωρίς τέλος. Χωρίς να βγαίνουμε στους δρόμους. Θα μείνουμε στα σπίτια μας. Πόσο θα αντέξουν; Όσο θα αντέξουμε εμείς. Υπάρχει και κάτι πιο αποτελεσματικό που δοκιμάστηκε στη δεκαετία του 60. Φτάνει να ξέρουμε πώς γίνεται. Οι καταλήψεις. Είναι το μεγαλύτερο όπλο που έχει ο κόσμος στα χέρια του αλλά θέλουν αλληλεγγύη και αγάπη για το σπίτι σου. Αυτό που καταλαμβάνεις είναι το σπίτι σου. Πρέπει να το καθαρίζεις, να το φροντίζεις, να το στολίζεις και να κάνεις μέσα πολιτιστικό έργο. Οι καταλήψεις που μπαίνουν μέσα και τα σπάνε όλα από μανία, δεν οδηγούν πουθενά.
Μιλάμε με κάποιον που έζησε το Μάη του ‘68 στο Παρίσι, οπότε δεν υπάρχει πιο κατάλληλος να μας πει πώς γίνεται.
Δε γίνεται κατάληψη με εξουσία, με αρχηγό κλπ. Συντονιστικά συμβούλια, ανακλητά κάθε μέρα. Ολόκληρη Σορβόνη με τόσα αμφιθέατρα, λειτουργούσε ρολόι γιατί είχε ένα συντονιστικό συμβούλιο το οποίο κάθε πρωί εξεταζόταν από τη συνέλευση και άμα δεν πήγαινε καλά, άλλαζε. Υπήρχε πρόγραμμα που έλεγε σε ποιο αμφιθέατρο γίνεται ποια εκδήλωση και παραχωρούσαν τα κενά σε όποιους ήθελαν να οργανώσουν κάτι. Όλα αυτά γίνονταν πάνω στην επανάσταση.
Ήδη γίνονται καταλήψεις και προσπάθειες αυτοδιαχείρισης στην Ελλάδα. Ο ίδιος με τη Θέσια, συμμετείχαν στο αυτοδιαχειριζόμενο ραδιόφωνο της πρώην ΕΡΤ. Πώς τις βλέπει αυτές τις προσπάθειες;
Αυτά γίνονται αδέξια. Πρέπει να καλλιεργηθεί μια παιδεία, μια μεταφορά εμπειριών από το τι σημαίνει κατάληψη, πώς λειτουργεί και να εγκαταλείψουμε τα παιχνίδια εξουσίας. Το Μάη του ’68 δεν είχαν προλάβει να οργανωθούν οι ομάδες εξουσίας και γι’ αυτό από την πρώτη στιγμή μπήκε η ιδέα των συντονιστικών συμβουλίων. Την πρώτη μέρα κατέλαβαν τα πανεπιστήμια. Η φαντασία κατέλαβε την εξουσία. Κι αντί για οτιδήποτε άλλο, κάναμε πολιτιστικές εκδηλώσεις. Προβολές, παρουσιάσεις, ακροάσεις, μετά πηγαίναμε, στήναμε οδοφράγματα, ρίχναμε μερικές πέτρες και ξαναγυρίζαμε. Καταλάβαμε και τα σχολεία, στο τέλος είπαμε να καταλάβουμε και το Οντεόν, το θέατρο. Στην κατάληψη του χρηματιστηρίου δεν τα καταφέραμε. Στην κατάληψη της τηλεόρασης έριξε κάποιος την ιδέα να τη ρίξουμε σαν τα τείχη της Ιεριχούς, να γυρνάμε γύρω γύρω τραγουδώντας, μέχρι να συγκινηθούν οι απάνω. Πήγαμε, ήταν κι ο Γκοντάρ μαζί, και καταφέραμε να κάνουν οι δημοσιογράφοι κατάληψη. Ακολούθησαν τα εργοστάσια. Τα μικρά βάλανε μπροστά τις μηχανές, τα μεγάλα τα εμπόδιζε το κομμουνιστικό κόμμα. Και έμεινε το τελευταίο, να καταλάβουνε τα σπίτια τους. Εκεί διαλύθηκαν όλα. Φαντάσου τι έχει να συμβεί αν γίνει κάτι τέτοιο στην Ελλάδα.
Τότε κάνανε τέχνη στην επανάσταση. Σε δύσκολες εποχές, πώς μπορεί να προσφέρει;
Είναι πολύ δύσκολο γιατί πρέπει να έχει συνείδηση ο κόσμος και να επιβληθεί συνείδηση στους πολιτικούς, γιατί αυτοί δε θα το δεχτούν ποτέ. Η μεγαλύτερη δημιουργία του ανθρώπινου πολιτισμού είναι η δημοκρατία και μία σημαντική λειτουργία της είναι η πολιτική. Ο πολιτισμός δημιούργησε τη δημοκρατία και την πολιτική. Για παράδειγμα, τη Μαρία Κανελλοπούλου στο ΣΥΡΙΖΑ την αντιμετωπίζουν σαν το κορίτσι της τηλεόρασης. Θα έπρεπε να είναι πάνω από όλους τους άλλους τους ηλίθιους γιατί πιάνει τα πράγματα από άλλη πλευρά. Νομίζουν ότι κάνουν χάρη στους καλλιτέχνες και τους παίρνουν για να φέρνουν κόσμο επειδή είναι επώνυμοι. Δεν υπάρχει καμία εκτίμηση από την πολιτική στον πολιτισμό, ούτε καιν στο ΣΥΡΙΖΑ. Κι ύστερα λένε εσείς οι διανοούμενοι δε μιλάτε. Μιλάμε αλλά κανείς δε μας ακούει, δε μας καλεί, δε μας μεταδίδει. Εμένα όποτε με καλούσε ο Τριανταφυλλόπουλος ρωτούσε για οποιοδήποτε θέμα αν θα το έβλεπα ως ταινία, αποκλείοντάς με από άλλους τομείς σκέψης.
Υπάρχει ελπίδα;
Μόνο αν γίνει μια γενναία ανατροπή που θα συνοδευτεί από ανατροπή στην Ευρώπη. Και επειδή η Ελλάδα είναι διαφορετική από τις άλλες χώρες, είναι η μόνη χώρα που μπορεί να δώσει το παράδειγμα. Και αν είναι να ξεκινήσει κάτι, από την Ελλάδα θα ξεκινήσει. Εδώ βλέπεις ο Τσίπρας τρώει του κόσμου το βρισίδι από όλους τους χώρους και στην Ευρώπη γίνονται κόμματα με αυτόν πρότυπο. Είμαι επιφυλακτικός για τον ΣΥΡΙΖΑ γιατί έχει πολλή νέα τάξη μέσα. Δε με ενοχλούν οι αριστερίστικες συνιστώσες του, γιατί αυτές είναι η συνείδησή του, αλλά λέω δύο πράγματα. Το ένα το λέει κι η Θέσια: Αν μη τι άλλο, να τελειώσουμε με τα τζάκια. Κι εγώ συμπληρώνω, να πάρει την εξουσία, τουλάχιστον κάποια πρώτα μέτρα θα τα πάρει. Αυτό λέγαμε και το ’62-’63, που πηγαίναμε στις συγκεντρώσεις του Γεωργίου Παπανδρέου, έχοντάς τον για παπατζή. Πήρε την εξουσία και την άλλη μέρα αρχίσαμε τις πορείες. Να γυρίσουν οι εξόριστοι από τη Μακρόνησο, να δώσει διαβατήρια στους νέους, ακόμη και οι κινηματογραφιστές κάναμε για να εξασφαλίσουμε το μεσημεριανό μας.
Γιατί πάντα στις επαναστάσεις στο τέλος κάτι στραβώνει; Ειδικά η Γαλλία μας έχει διδάξει ξανά και ξανά και καταλήγει χειρότερη κι από πριν.
Νομίζω από την αρχή η επανάσταση ήταν στραβή. Κάθε φορά η επανάσταση οδηγεί μαθηματικά σε ολοκληρωτική εξουσία. Οδηγεί σε Ροβεσπιέρους. Το ίδιο είχε γίνει και με τον Σαβοναρόλα. Ολόκληρος ουμανισμός γέννησε έναν από τους μεγαλύτερους δικτάτορες της ιστορίας της ανθρωπότητας. Οι Γάλλοι δεν είναι πολύ έξυπνος λαός. Γύρω στο ’72-’73 με είχαν καλέσει στην τηλεόραση. Είχαμε κάνει το 666 τότε και ήμασταν στη μόδα. Με ρώτησαν πώς αισθάνομαι εξόριστος στον πολιτισμό μιας χώρας που με φιλοξενεί. Σε μια χώρα της οποίας ο πολιτισμός αποτελείται από τον Πικάσο και τον Μπουνιουέλ που είναι Ισπανοί τον Τζον Ντος Πάσος που είναι Αμερικάνος και τον Ζαν Λυκ Γκοντάρ που είναι Ελβετός, αισθάνομαι σαν στο σπίτι μου, τους είπα. Ο σύγχρονος γαλλικός πολιτισμός, φτιάχτηκε από φιλοξενούμενους.
Ε, εντάξει, είχαν και μια φιλοσοφία πίσω τους. Την αξιοποιούν;
Το ‘67 ήμουν σε μια συγκέντρωση με ένα φίλο, κι ένας κύριος που μου συστήθηκε ως φιλόσοφος. Μου ήρθε να γελάσω και με κράτησε ο φίλος μου. Οι καθηγητές φιλοσοφικής ονομάζονται φιλοζόφ. Τότε κατάλαβα την παρακμή της φιλοσοφικής σκέψης. Από τη στιγμή που η φιλοσοφική σκέψη έγινε υποχρεωτικά με αναφορές, παραπομπές και βιβλιογραφία, τελείωσε. Σκέψη είχαν μόνο οι Έλληνες.Όλη η παιδεία και η κουλτούρα των ξένων είναι με αναφορές. Κάνεις ένα ντοκτορά και άμα δεν παρουσιάσεις μια φοβερή βιβλιογραφία, σου το απορρίπτουν. Κάποια στιγμή, στο συνέδριο των Δελφών όπου βγάλαμε τη χάρτα του οπτικοακουστικού, μπήκε το θέμα να διδάσκεται ο κινηματογράφος από το δημοτικό σαν γλώσσα καθομιλουμένη. Για να μάθει ο κόσμος να διαβάζει σωστά. Και ξαφνικά απέναντί μου ήταν ένας πραγματικός φιλόσοφος και βραβευμένος με δύο Νόμπελ, ο οποίος ανησυχούσε για τη βία σε παιδική ηλικία και εξέφρασε το φόβο ότι ο κινηματογράφος μπορεί να δημιουργήσει τερατώδη πλάσματα. Ήθελε να πειστεί για το πόσο ακίνδυνο ήταν να διδάσκεται από το δημοτικό. Εγώ ήμουν απλώς σκεπτόμενος καλλιτέχνης και τι να πω στον επιστήμονα. Κι αρχίζω και περιπλανιέμαι θρασύτατα σε όλους τους τομείς της σκέψης. Κατέληξα στο ότι εάν η φύση, από το big bang μέχρι το συγκινησιακό μοντάζ του Αϊζενστάιν, δημιουργεί τέρατα, ας γίνουν τέρατα. Με πείσατε, μου είπε. Τον έπεισα με καθαρή, πρωτογενή σκέψη.
Η δική του σχέση με τη φιλοσοφία;
Τα τελευταία 20 χρόνια άρχισα να μελετάω προσεκτικά τους αρχαίους Έλληνες. Και επειδή ετοιμάζω το βιβλίο μου για τη γλώσσα του κινηματογράφου, άρχισα να τους ψάχνω περισσότερο. Όταν συμβιβαστείς με την ιδέα ότι ο Πλάτωνας είναι συμβατός με τον Αριστοτέλη και ισχύει και ο ένας και ο άλλος συγχρόνως, ξαφνικά σου ανοίγεται ένας κόσμος απίθανος. Είναι η ελληνική σκέψη, μέσα από την οποία σχηματίζεις τη δική σου. Δεν είναι τυχαίο ότι μία από τις πιο προχωρημένες θρησκείες του κόσμου, οι σούφι, έχουν τον Τίμαιο του Πλάτωνα ανάμεσα στα 5 ιερά τους βιβλία.
Πώς αντιμετωπίζει την αριστερά και τη δεξιά;
Είναι μια σύγχυση άνευ προηγουμένου. Στην πραγματικότητα αριστερά και δεξιά είναι δύο φαινόμενα από τις 4 εποχές της φύσης.Ο χειμώνας έρχεται για να συντηρήσει το σπόρο, η άνοιξη για να φυτρώσει και να ανθίσει, το καλοκαίρι η ανάπτυξη και μετά η επανάσταση. Και μετά ξανά συντήρηση και πάλι επανάσταση. Και τα δύο χρειάζονται. Και η πρόοδος και η συντήρηση της προόδου. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μία κοινωνία που να ομονοεί. Ένα έθνος για να συγκροτηθεί πρέπει να είναι ενωμένο. Αν προκαλείς αυτή τη διάσπαση στο εσωτερικό της κοινωνίας, θα έχεις εμφύλιο και κατακτητές. Όποιος το συνειδητοποιεί πρέπει να το καταπολεμά. Και τα φαινόμενα της τρέλας, όπως τη Χρυσή Αυγή. Ένα φαινόμενο φυσικό, που δε δημιουργήθηκε τυχαία. Όταν τόσον καιρό αδιαφορεί η εξουσία για το τι γίνεται στον Άγιο Παντελεήμονα, δε θα έρθει μια ομάδα που θα δέρνει μετανάστες; Αυτός που ζει εκεί, θα τους υποστηρίξει. Το ότι είναι εγκληματική οργάνωση; Κι ο άνθρωπος είναι εγκληματίας. Ο άλλος τις προάλλες επειδή κορνάραμε βγήκε και έσπασε τον καθρέφτη, πήρε τη λιμουζίνα του και έφυγε. Αυτός δεν είναι χρυσαυγίτης, είναι χειρότερος. Είναι το ένστικτο του ζώου που δεν το εγκαταλείψαμε ακόμη. Η διαφορά μας με τα ζώα είναι ο λόγος και επειδή ο λόγος έχει τεράστια δύναμη, το ένστικτο το κάνει εγκληματικό. Ο άνθρωπος είναι ικανός να σκοτώσει εκατομμύρια, χωρίς καν να χρειάζεται να τα φάει, όπως κάνουν τα ζώα. Πολλαπλασιάζεται η δύναμη της βίας εξαιτίας της τεράστιας ενέργειας που έχει ο λόγος.
Ας πάμε όμως στην τέχνη του. Ποια απ’ όλες; Είναι και πολυτεχνίτης.
Στον υπολογιστή, επειδή δεν μπορώ να κάνω μόνο μία δουλειά, ανακάλυψα τη γραφιστική. Φτιάχνω digital posters. Έχω κάνει και έκθεση ομαδική, μάλλον θα κάνω και ατομική. Έκανα και συλλογές τραγουδιών σε mp3. Τώρα έχω μαζέψει την ιστορία του μπλουζ, περίπου 2.000 τραγούδια. Και ετοιμάζω μία ιντερνετική σχολή κινηματογράφου. Θα απευθύνεται σε όλους και θα είναι δωρεάν. Έχω κάνει μία μελέτη για τον τρόπο διδασκαλίας μέσω multimedia. Είναι ένα πρόγραμμα που το λέω «λόγος». Πιστεύω ότι στο μέλλον όλα τα μαθήματα θα γίνονται έτσι. Θα είναι και πιο αποτελεσματικό στη μάθηση γιατί θα είναι και ψυχαγωγικό συγχρόνως. Μάλιστα είχα κάνει και εισήγηση για αυτό και στο ευρωκοινοβούλιο και κάποιες χώρες το υιοθέτησαν αλλά χωρίς να καταλάβουν. Η Ελλάδα το υιοθέτησε με την κομπίνα που τη λένε «πάμε σινεμά». Δώσανε κάμερες και πάνε τράβα ό,τι θέλεις. Δεν ήταν αυτό που έλεγα εγώ. Ξεκινάω με ένα πειραματικό σχέδιο που είναι η διδασκαλία της γλώσσας του κινηματογράφου γιατί όλο το πρόγραμμα βασίζεται εκεί. Με τον ίδιο τρόπο που κατασκευάζεται μια ταινία που πρέπει για δύο ώρες να κρατήσει το ενδιαφέρον του θεατή, με την ίδια τεχνική προγραμματίζεις τα μαθήματά σου για να κρατήσεις το ενδιαφέρον μέχρι το τέλος. Έχεις 2-3 βίντεο, 4-5 φωτογραφίες και κάποια λινκς. Ανοίγεις τη σελίδα, διαλέγεις οδηγό (πχ φιλοσοφία, προϊστορία, χτίσιμο σεναρίου) που σε παραπέμπει σε αντίστοιχα κεφάλαια από την τεχνολογία, το φωτισμό, τη σκηνοθεσία. Ξεκινάς το πρώτο μάθημα με μια ταινία μικρού μήκους που είναι μάθημα μοντάζ από μόνο του. Και μετά αρχίζει η ανάλυση. Ο οδηγός πρέπει να γραφτεί με τρόπο που θα μοιάζει με παραμύθι. Γιατί θα κερδίζεις χρόνο στη μάθηση αλλά και ένα άνοιγμα του μυαλού και μια ικανότητα στο να σκέφτεσαι και να συνδέεις πράγματα που διαφορετικών επιπέδων. Και συνηθίζει ο άλλος να σκέφτεται σε αντιστοιχίες.
Του ανακοινώνω τη συμμετοχή μου από τώρα. Και επειδή τον θεωρώ ήδη δάσκαλο (στα του ρεμπέτικου) και επειδή αγαπώ τον κινηματογράφο και επειδή μου αρέσουν τα πρωτοποριακά συστήματα. Η κουβέντα συνεχίζεται και φτάνει στο βιβλίο που ετοιμάζει. Για τον κινηματογράφο πάντα.
Το μάθημα θα γίνει με βάση το βιβλίο. Θα λέγεται κινολογικόν – το θεώρημα του τρίτου λόγου. Η Θέσια λέει ότι ο τίτλος δεν είναι κατατοπιστικός, το συζητάω. Η βασική αρχή στην οποία στηρίζεται είναι ότι ο κινηματογράφος δεν είναι η έβδομη τέχνη, αλλά ο τρίτος ανθρώπινος λόγος, μετά τον προφορικό και το γραπτό. Το δεύτερο κεφάλαιο είναι η ιστορία της σκέψης του ανθρώπου, μέσα από την κίνηση των εικόνων, από τις σπηλιές της Αλταμίρα που ζωγράφιζαν το άλογο σε κίνηση, μέχρι το μαγικό φανό του Αθανάσιους Κίρχερ. Ως εκεί η σκέψη των φιλοσόφων είναι στην ουσία μια σκέψη αλχημική. Αλχημεία είναι η σκέψη που συνδυάζει το ένα επίπεδο με το άλλο. Και στην ουσία ο Αθανάσιους Κίρχερ είναι αλχημιστής. Την ίδια χρονιά που βρήκε το μαγικό φανό, ο Ρενέ Ντεκάρτ εκδίδει το σκέφτομαι άρα υπάρχω και συγχρόνως σκυλοβρίζει τον Κίρχερ ότι είναι τσαρλατάνος. Ο γιος του καλύτερού του φίλου όμως, κλέβει το μαγικό φανό και κάνει προβολές στο Λονδίνο. Ο Ντεκάρτ στο βιβλίο του προτείνει την εγκατάλειψη του τσαρλατανισμού και της αλχημείας και την καθιέρωση της σκέψης που οδηγεί στην επιστήμη. Ο Νεύτωνας και ο Κέπλερ είναι επιστήμονες και αλχημιστές ακόμη. Διαχωρίζεται λοιπόν η αλχημεία από την επιστήμη και η αλχημεία οδηγείται στη διασκέδαση και συγχρόνως προχωρούν να βρουν το μυστικό που θα προβάλλεται μια ταινία, ενώ η επιστήμη προχωράει μόνη της. Κι έρχονται οι αδελφοί Λυμιέρ από τη μια και ο Έντισον από την άλλη και δένουν ξανά ασυνείδητα την επιστήμη με την αλχημεία γεννώντας τον κινηματογράφο. Από τότε, τώρα αρχίζουν και υποπτεύονται ότι ο κινηματογράφος είναι αλχημική τέχνη και μπορεί να δώσει πραγματική ανανέωση στην επιστήμη, όταν επιστρέψει και λίγο στο πνεύμα. Γιατί αν η επιστήμη μείνει απομονωμένη χωρίς την ποίηση της φαντασίας, θα εξαφανιστεί. Θα οδηγήσει στην τεχνοκρατία, στην οικονομία των τραπεζών και στις μηχανές που δουλεύουν μόνες τους και στο τίποτα.
Εκεί αρχίζουμε να μιλάμε για τη σχέση του με την αλχημεία, την αστρολογία, το μεταφυσικό, το θείο. Μου μιλάει και για τα θαύματα της ζωής του.
Από τη στιγμή που ο γαλλικός διαφωτισμός οδήγησε στα κινήματα τα αντικληρικά, τα οποία, εν ονόματι του αντικληρικού μένους, οδήγησαν στον αθεϊσμό. Και ξαφνικά βγαίνουν οι αθεϊστές και αντιμετωπίζουν το 99,9% των ανθρώπων σαν ηλίθιους. Δηλαδή εγώ που πιστεύω είμαι ηλίθιος; Και έχω δει και θαύματα. Όχι να αναστηθεί νεκρός ή να δει τυφλός. Θαύμα είναι ότι μια μέρα στο Παρίσι συνάντησα τον Νταλί και επί έξι μήνες συνεργαζόμασταν να κάνουμε ένα χάπενινγκ μαζί για το 666. Τελικά δεν έγινε και υπάρχουν διάφορες περιγραφές για αυτή την ιστορία. Στην πραγματικότητα αυτός που τη χάλασε τη δουλειά ήταν ένας φίλος μας που μας παρακάλεσε να του τον συστήσουμε και στο τέλος όταν σηκώθηκε να φύγει του είπε χαιρετισμούς στη μαντάμ Ελυάρ (εννοώντας την Γκαλά, την οποία έκλεψε από τον ποιητή και ήταν το μεγάλο σκάνδαλο του σουρεαλισμού), πράγμα που εξόργισε τον ζωγράφο. Του είπε ότι δεν υπάρχει μαντάμ Ελυάρ και τον κάλεσε σε μονομαχία. Κάποιοι τα μπέρδεψαν και είπαν ότι κάλεσε εμένα σε μονομαχία. Άλλο θαύμα είναι όταν ήρθα από την Αίγυπτο, απολύθηκα από το σουβλατζίδικο που δούλευα και ο φίλος μου ο Κώστας Καζάκος με ρώτησε αν θέλω να δουλέψω στο σινεμά και με έστειλε στον Κούνδουρο να του κάνω τον τρίτο βοηθό. Έφυγαν οι δύο πρώτοι και κατέληξα στους δέκα μήνες που βρισκόμουν στην Ελλάδα, πρώτος βοηθός του Κούνδουρου, που ήταν το ίνδαλμά μου. Η επαφή μου με τον Γιάννη Τσαρούχη ήταν άλλο ένα θαύμα. 18 χρονών στο Κάιρο έπαιζα κομπάρσος στο κυριακάτικο ξύπνημα του Κακογιάννη κι επειδή παίζαμε θέατρο, τον πλησίασα –ήταν ο σκηνογράφος της ταινίας- να του ζητήσω καμιά ιδέα για το σκηνικό και έκανε με ευχαρίστηση μία μακέτα για την παράσταση. Δεν έδωσα μεγάλη σημασία τότε, αν και μου είπε να μην τη χάσω γιατί σε λίγα χρόνια θα αποκτήσει μεγάλη αξία. Ήρθα στην Ελλάδα, τον συνάντησα στο Βυζάντιο αλλά ντράπηκα να τον ενοχλήσω. Λίγα χρόνια μετά, έκανα τη σκηνοθεσία μιας ταινίας που θα έβαζε την υπογραφή του ο Μανώλης Σκουλούδης -ένας ντελικανής. Για σκηνογράφο ήθελα τον Τσαρούχη. Υποτίθεται είχε να με δει πολλά χρόνια από το Κάιρο. Με το που πήγε να μας συστήσει με ρώτησε αν φύλαξα τη μακέτα που μου είχε κάνει. «Φύλαξέ την κι άλλο, θα ανέβει κι άλλο η τιμή της» μου είπε. Την έχασα. Είχα μια φωτογραφία από την Κρήτη, με μια σημαία κι ένα παντοπωλείο, που την πήρε και την έκανε πίνακα.
Η συνεργασία του με τον Τσαρούχη συνεχίστηκε και με άλλον τρόπο, όταν έγινε το 666, στο οποίο, εκτός του ότι ο ζωγράφος συμμετέχει με τη φωνή του, του έδωσε και την ιδέα πάνω στην οποία δούλεψε.
Ήρθε ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, λίγο πριν διαλυθούν οι Aphrodite’s child, και μου ζήτησε να κάνω προτάσεις για ένα έργο. Του πρότεινα από τη μια την αποκάλυψη του Ιωάννη κι από την άλλη τα πάθη του Χριστού. Επέλεξε την αποκάλυψη. Πήγα στον Τσαρούχη να μου δώσει καμιά ιδέα. Μου είπε: «θα κάνεις το μεγαλύτερο λάθος αν ταυτιστείς με μία από τις δύο αντιμαχόμενες δυνάμεις, είτε τους καλούς είτε τους κακούς. Θα τους αφήσεις να σφαχτούν μόνοι τους και θα πάρεις το μέρος των ανθρώπων των ασπροντυμένων, που ανεβαίνουν στα βουνά και, όταν ισοπεδώνεται η Βαβυλώνα, κατεβαίνουν και χτίζουν τη νέα Ιερουσαλήμ».
Έτσι έγινε ένα μεγαλειώδες έργο, που πούλησε 22.000.000 δίσκους. Και κανείς δεν μπορεί να πιστέψει πως ήταν αποκλειστικά ελληνική δουλειά.
Το είχε μπλοκάρει ο κύριος Φίλιπς, που ήταν και θρησκευόμενος καθολικός. Άκουσε την Ειρήνη Παπά, του σηκώθηκε η τρίχα, το απαγόρευσε και έμεινε στα αζήτητα. Κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του. Και πάμε με τον Βαγγέλη σε ένα δισκοπωλείο να το δούμε. Τα μισά ράφια είναι γεμάτα με το 666 και στα άλλα μισά είναι ένας άλλος δίσκος, σκούρος με κάτι σαν λογότυπο στη μέση και πλησιάζουμε και είναι το Jesus Christ Superstar. Την ίδια μέρα. Σκέψου να κάναμε τελικά κι εμείς τα πάθη του Χριστού.
Επιστρέφουμε στο σήμερα και τον ρωτάω για τη σχέση με το φέισμπουκ.
Είναι προδοτικό μιας κυριαρχίας μιας πλειοψηφίας της μετριότητας. Αλλά εξαρτάται κι από τη χρήση. Αν το κάνεις για να λες καλημέρα –όλοι το κάναμε γιατί αυτή είναι η πρώτη παγίδα- περνάει μια επικοινωνία που δεν οδηγεί παρακάτω. Αν το αξιοποιήσεις για να μεταφέρεις τις δικές σου γνώσεις με τρόπο ελκτικό, λιγοστεύουν οι φίλοι αλλά γίνονται πιο ουσιαστικοί. Και γίνονται φίλοι, μαθητές και δάσκαλοι. Σε κάποιες κοινωνίες βέβαια αποδείχτηκαν πραγματικά εργαλεία της επανάστασης, όπως στην Αίγυπτο.
Και η ζωή εκτός φείσμπουκ;
Έχω πολύ καιρό να βγω, αλλά αυτό που έχω διαπιστώσει είναι ότι έχουν τελειώσει τα μαζικά κέντρα, οι αίθουσες που γεμίζουν κόσμο. Έχουμε γεμίσει με μικρά στέκια που κάνουν κάτι. Δεν πετυχαίνουν και πολλά, είναι και η διαφήμιση πολύ δύσκολη. Στο φέισμπουκ κάνεις μια εκδήλωση, δηλώνουν 200 ότι θα έρθουν και έρχονται 10. Το καλό είναι ότι παρακμάζει το λάιφσταϊλ και έρχεται κάτι άλλο, σκέτο λάιφ. Μία από τις ελπίδες μου είναι να αρχίσουν να δημιουργούνται από την αρχή οι παρέες. Όλα τα σημαντικά κινήματα φτιάχτηκαν από παρέες.
Η δεκαετία του ’50 και του ’60 στην Ελλάδα σημαδεύτηκε από μια παρέα, του Βυζαντίου, του καφενείου στην πλατεία Κολωνακίου. Την περιγράφει όπως την έζησε.
Εγώ φτωχαδάκι ήμουνα και πολλές φορές μου τον κερνούσαν τον καφέ. Νέοι, μεσόκοποι και μεγαλύτεροι, όλοι μαζί, κάθε βράδυ στο Βυζάντιο. Και σε ένα τραπέζι ο Μάνος Χατζιδάκις κάνει ανάλυση για το ρεμπέτικο τραγούδι σε σχέση με τον Βιβάλντι. Όλο το καφενείο γύρω από το Χατζιδάκι να τον ακούσουμε. Τελειώνει ο Χατζιδάκις και στο άλλο τραπέζι αρχίζει ο Τσαρούχης να μιλάει για το Θεόφιλο σε σχέση με τους ναΐφ της γαλλικής τέχνης. Όλοι γύρω από τον Τσαρούχη. Έρχεται ο Ρένος Αποστολίδης, αρχίζει και μιλάει για πολιτική. Όλοι γύρω από το Ρένο. Όλη νύχτα, επί χρόνια. Κι από κει και πέρα γεννιόντουσαν ιδέες και βγαίνανε πράγματα, ανταλλαγή πληροφοριών και δημιουργία.
Υπήρχαν συνεργασίες μέσα στις παρέες;
Στη διάρκεια της Χούντας που είχα γυρίσει για λίγο που μου δόθηκε αμνηστία, ο Μάνος Χατζιδάκις δεν έδινε συνέντευξη αν δε με ρωτούσε, γιατί ήμουν το φρέσκο μυαλό. Και μάλιστα, σε μια συνέντευξή του, τον έκαψα γιατί είχα ξεχάσει ότι εδώ είχε Χούντα και του είπα να πει αυτό που πίστευε, ότι οι πολιτικοί μας οδήγησαν στη δικτατορία. Και ο Κούνδουρος, μέχρι το Βύρωνα, ζητούσε τη γνώμη μου, ασχέτως αν δε με άκουγε. Όλοι αυτό κάναμε. Εγώ πριν γυρίσω τα δυο φεγγάρια τον Αύγουστο, έδωσα το σενάριο σε όλους και μου κάνανε όλοι κριτική. Δεν τους άκουσα κι εκεί την πάτησα. Ο χαρακτήρας μου ήταν ανύπαρκτος γιατί ένας δεν έβαζε την άλλη κάτω να την πηδήξει. Σε όλη τη διάρκεια του μοντάζ, από το γέλιο που ρίχναμε, είχα πιστέψει ότι έκανα μια ωραία κωμωδία. Παίζεται, παίρνει και βραβείο και την αντιμετωπίζουν σαν ποιητικό δράμα. Άρα κάπου την πάτησα. Και βρίσκομαι μετά από ένα χρόνο στο Κάιρο και παίζεται στο φεστιβάλ και γίνεται χαμός από το γέλιο και το χειροκρότημα. Οι Αιγύπτιοι έχουν ενθουσιαστεί και με σήκωσαν στους ώμους τους. Ο χαρακτήρας του πρωταγωνιστή ήταν χαρακτήρας Αιγύπτιου ή Αιγυπτιώτη. Γι’ αυτό την κατάλαβαν και αναγνώρισαν τον εαυτό τους. Τελικά δεν ξεφεύγεις από την καταγωγή σου.
Οι σχέσεις των σκηνοθετών ήταν στενές. Άλλοτε σχέσεις φιλίας, άλλοτε θαυμασμού, άλλοτε και τα δύο. Ο Κούνδουρος ήταν θαυμαστής του Ρεμπέτικου κι ο Φέρρης θαυμαστής του Δράκου. Στενή ήταν και η σχέση του με τον Αγγελόπουλο.
Επικρατεί η εντύπωση ότι με τον Αγγελόπουλο ήμασταν εχθροί, ενώ ήμασταν πολύ φίλοι και γεννημένοι με 9 μέρες διαφορά. Του είχα κάνει και το ωροσκόπιο και του τα είχα προβλέψει όλα. Απλώς ο κινηματογράφος του δε μου άρεσε και το ήξερε. Μόνο στο Μεγαλέξανδρο, με τη σφαγή του Δήλεσι, ένα θέμα που όλοι θέλαμε να ασχοληθούμε, ήταν η πρώτη φορά που μου άρεσε ταινία του Αγγελόπουλου. Το ήξερε κι ο ίδιος ότι θα μου αρέσει.
Μια συζήτηση με τον Κώστα Φέρρη μπορεί και να μην έχει τέλος. Καταλαβαίνεις ότι πέρασε η ώρα, όταν αρχίζει και νυχτώνει, ή όταν το στομάχι γουργουρίζει. Πάντα υπάρχουν πολλά και συναρπαστικά θέματα για συζήτηση. Και πάντα σου βγάζει κάτι καινούργιο που ετοιμάζει. Λίγο πριν το διαλύσουμε, μου είπε και για την ταινία που έχει στο πρόγραμμα. Μια ιστορία χωρισμού, με πρωταγωνιστή ένα σκηνοθέτη που έζησε το Μάη του ‘68. Κάποιον μας θυμίζει, αν και δε βλέπουμε χωρισμό, γιατί ξέρουμε πόσο αγαπιούνται με τη Θέσια Παναγιώτου. Την περιμένουμε, μαζί με όλα τ’ άλλα.

Δεν υπάρχουν σχόλια: